Şirket Değerleme Yöntemleri

Bir girişimin yatırım alacağı aşamaya gelmesi, heyecan verici olduğu kadar karmaşık bir süreçtir. En önemli ve en çok kafa karıştıran konulardan biri de “şirket değerlemesi”dir. Çünkü bir girişimin ne kadar değerli olduğu, yatırım karşılığında verilecek hisse oranını doğrudan etkiler.

Bu yazıda, girişimlerde şirket değerlemesi nasıl yapılır, hisse oranı nasıl belirlenir ve bu süreçte hangi yöntemler kullanılır gibi konuları detaylıca ele alacağız.

Şirket Değerlemesi Nedir ve Neden Önemlidir?

Şirket değerlemesi, bir işletmenin piyasa koşullarına, büyüme potansiyeline, gelirlerine ve risk faktörlerine göre tahmini değerinin belirlenmesidir. Özellikle erken aşama girişimlerde net finansal veriler az olduğundan dolayı değerleme, tahmine ve varsayımlara dayalı bir süreçtir.

Değerleme önemlidir çünkü:

• Yatırımcı ile girişimci arasındaki pazarlık noktasıdır.
• Hisse oranı ve şirketin gelecekteki sermaye dağılımı bu noktada şekillenir.
• Girişimin potansiyeli hakkında dış dünya tarafından algıyı oluşturur.

Girişimlerde Hisse Oranı Nasıl Belirlenir?

Yatırımcı, girişime belirli bir sermaye sunar. Karşılığında ise şirketten belli bir hisse talep eder. Bu oran genellikle şu formüle göre belirlenir:

Hisse Oranı = (Yatırım Miktarı) / (Şirket Değeri Sonrası)

Örnek:

• Girişimin değerlemesi: 10 milyon TL
• Yatırım: 2 milyon TL
• Hisse oranı: 2M / (10M + 2M) = %16,6

Burada dikkat edilmesi gereken iki kavram vardır:

• Pre-Money Değerleme: Yatırım öncesi değer
• Post-Money Değerleme: Yatırım sonrası değer (Pre-money + yatırım miktarı)

Girişimlerde Kullanılan Başlıca Değerleme Yöntemleri

Karşılaştırmalı Piyasa Yöntemi (Comparable Market Approach)

Benzer sektörde, benzer aşamada olan girişimlerin değerlemesi dikkate alınarak hesap yapılır. Türkiye’de çok kullanılmasa da, Silikon Vadisi’nde sık tercih edilir.

Avantajı: Gerçekçi ve piyasa bazlıdır.
Dezavantajı: Emsal veri bulmak zor olabilir.

Girişim Sermayesi Yöntemi (VC Method)

Bu yöntemde girişimin 5-7 yıl sonraki olası çıkış değeri tahmin edilir. Ardından bugünkü değer, beklenen getiri oranı ile hesaplanır.

Formül:
Bugünkü Değer = Çıkış Değeri / (1 + R)^n
(R = Yatırımcının beklediği yıllık getiri oranı, genelde %30-60)

Net Bugünkü Değer (Discounted Cash Flow – DCF)

Özellikle nakit akışı tahmin edilebilen, daha olgun girişimlerde tercih edilir. Gelecek yıllardaki beklenen gelirler bugüne indirgenerek şirketin değeri hesaplanır.

Dezavantajı: Erken aşamada net veriler bulunmadığı için güvenilirliği düşer.

Risk Faktörü Toplama Yöntemi

Bu yöntemde önce ortalama bir değer belirlenir (örneğin 1 milyon $). Sonra girişimin ekip, teknoloji, pazar büyüklüğü, rekabet avantajı gibi faktörleri değerlendirilir ve + / – puanlar eklenerek nihai değer elde edilir.

Kısacası, hem analitik hem sezgisel bir yöntemdir.

Hisse Oranı Belirlenirken Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Aşırı hisse verme hatası: Girişimciler bazen yatırım alabilmek için büyük oranlar teklif ederler. Ancak bu ileride motivasyon kaybına ve yatırımcı çatışmalarına yol açabilir.
• Seyrelme (dilution): Gelecekteki yatırım turlarında hisseleriniz seyrelecektir. İlk turda çok hisse vermek uzun vadede kontrol kaybına yol açabilir.
• Yatırımcı sayısı: Çok fazla yatırımcı ile ilerlemek, karar alma süreçlerini zorlaştırabilir.

Başarılı Değerleme Örnekleri

Getir – Erken Aşama Yatırım

Getir, ilk yatırım turunda 38 milyon dolar değerleme üzerinden yatırım almıştı. Henüz Türkiye dışına açılmamışken bu değer, hızla büyüyen kullanıcı tabanı ve güçlü ekip nedeniyle makul görülmüştü. Bugün unicorn olan Getir, bu stratejik değerlemeyle hem yatırımcısına hem kendisine değer kazandırdı.

Insider – 1 Milyar $ Değerleme ile Unicorn Olma Süreci

İlk yatırımını 2015 yılında alan Insider, doğru zamanlama ve teknolojik altyapı sayesinde her yatırım turunda değerlemesini 2-3 kat artırarak 2022’de unicorn oldu. Girişimci ekibin hisselerini doğru koruması, büyüme için yeniden yatırım alabilmelerini sağladı.

Girişimciler İçin Öneriler

• Değerleme “çok yüksek” olmamalı. Yüksek değerleme, bir sonraki turda “down round” (düşük değerlemeyle yatırım alma) riskini artırır.
• Yatırımcı profilini dikkate alın. Sadece parayı değil, getirdiği know-how’ı, network’ü ve pazarlama gücünü de değerlendirin.
• Finansal danışmanlık alın. Profesyonel bir danışman, değerleme ve hisse oranı konusunda tarafsız bakış açısı sunabilir.
• Cap table (hisse tablosu) planlamasını doğru yapın. Kurucu ortakların, erken çalışanların ve yatırımcıların hisseleri uzun vadeli düşünülerek yapılandırılmalı.

Değerleme, Sadece Rakam Değildir

Girişimlerde değerleme yapmak, sadece bir “miktar belirlemek” değildir. Bu süreç, girişimin potansiyelinin, vizyonunun ve ekibinin ne kadar güçlü olduğunu yansıtmalıdır. Aynı zamanda yatırımcıyla kurulan ilişkinin temelidir. Dengeli ve şeffaf bir değerleme süreci, hem yatırımcı hem de girişimci için sürdürülebilir büyümenin kapılarını aralar.